[RasitTunca]

Memduh Ün Kimdir

Memduh Ün (d. Arif Memduh Ün) (d. 14 Mart 1920, İstanbul - ö. 16 Ekim 2015, Bodrum) Türk futbolcu, sinema yönetmeni, oyuncu, senarist, yapımcı.

1947-2005 yılları arasında yapımcı olarak 124, yönetmen olarak 72, oyuncu olarak ise 48 filme imza atmıştır.[2]

Yaşamı

1920’de İstanbul’un Kasımpaşa semtinde dünyaya geldi.[1][3] Babası polis Mustafa Ün, annesi bir deniz yüzbaşısının kızı olan Makbule Ün’dür.[1]

1936-1937’de Vefa Lisesi’nden mezun oldu. [4] 1938 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki eğitimini üçünü sınıfta bıraktı.

Ortaokul’da futbolla tanışan ve Langa Genç Takımı’nda futbol oynayan Ün, 1940-1942’de Beşiktaş takımında yer aldı. 1941 yazında Ankara Demirspor’da oynadı. Takımı 1942-43 sezonunda Ankara ligi şampiyonu oldu.[3] Askerliğini 1946’da Ankara’da tamamladıktan sonra İstanbulspor takımının antremanlarına katıldı, ardından İETT Futbol Takımı’na geçti. Futbol hayatı devam ederken bir yandan da Eskişehir Şeker Fabrikası'nda, Devlet Demir Yolları İşletmesi'nde ve Elektrik İdaresinde memurluk yaptı.

1947'de amatör oyuncularla çalışmak isteyen yapımcı Hürrem Erman’ın "Damga" filminde oynaması teklifi üzerine “Turhan Ün” takma adıyla bu filmde oyuncu olarak yer aldı. [2] 1949’da Cahide Şen ile evlendi. Bu evlilikten bir oğlu, bir kızı dünyaya geldi [1]

İETT’de memurluk yapmayı sürdüren Ün, 1949’da Karadeniz Postası filmi ile ikinci kez oyunculuk yapma fırsatı yakaladı.[3] Ardından arkadaşı Arşavir Alyanak ile birlikte senaryosunu yazdıkları Hayat Acıları (1951) adlı filmi çekerek ile yapımcılık deneyimini gerçekleştirdi. Arşvir ve Ün, ticari başarı sağlayan bu filmin bütün haklarını Ceylan Film’e satarak kendi yapım şirketleri olan Yakut Film’i (1951) kurdular.[2] 1954’e kadar Yakut Film’in ve başka şirketlerin filmlerinde oyunculuk yapmaya devam eden Ün, 1954'te yönetmenliğe geçti. [2] İlk filmi Düşman Aşıklar’ın uğradığı ticari başarısızlık ile hayal kırıklığı yaşadı. Ertesi yıl melodram kalıbına uygun temalar kullanarak yaptığı Yetim Yavrular ile başarıyı yakaladı ve 1959’a kadar koyu melodram filmleri yapmayı sürdürdü.[2] Bu dönemdeki filmlerinin çoğunda Muhterem Nur başrol oyuncusu olarak rol aldı.

Ün, 1959'da Üç Arkadaş filmiyle melodram kalıbının dışına çıkarak sinema dilini değiştirdi. Film, Türkiye sinemasının en iyi filmlerinden biri olarak kabul edildi.[2] Bu filmdeki başarısı sayesinde Film Dostları Derneği’ne davet edilen sanatçı, Türk sinemasının önemli yönetmenleri arasına katıldı.

1960 yılında çektiği Ayşecik filmi ile Türkiye sinema tarihinin çocuk yıldızlar dönemini başlattı.Ayşecik’le kazandığı başarının ardından Arşavir Alyanak ile Yakut Film’de olan ortaklığı son buldu ve Uğur Film’i kurdu.[2] Gişe garantisi olan filmler üretmeye yönelen Memduh Ün, yıldız oyunculara uygun filmler üretti. Ayhan Işık ile polisiye ve komedi filmleri, Fatma Girik ile güçlü erkeksi kadın tipleri üzerinden filmlere çevirdi. Bu dönemde Fatma Girikl’le yaşamaya başladı ve çiftin birlikteliği hayat-boyu devam etti.[1]

1960'ta Be-ya Film adına çektiği ve Edmond Morris'in Tahta Çanaklar adlı oyunundan uyarladığı Kırık Çanaklar, 2. Türk Film Festivali'nde "En İyi Yönetmen" ve "En İyi Film" ödüllerini aldı. Daha sonra yerli ve yabancı uyarlamalara yönelerek Orhan Kemal, Kerime Nadir, Graham Green, William Irish, Peride Celal gibi edebiyatçıların eserlerini sinemaya uyarladı.[4] Kemal Tahir'in senaryosunu yazdığı Namusum İçin'i yönetti. Film, 3. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Yönetmen ödülünü aldı.

1970’li yıllarda yönetmenlikten çok yapıcı kimliği ile filmler üretti. Ağrı Dağı Efsanesi (1975) filmi ile 13. Altın Portakal Film Festivali’nde En İyi Yapımcı ödülü aldı. 1980’li yıllarda Kemal Sunal filmlerinin yapımcılığını üstlendi.

1990 yılında kendisi finanse ederek çektiği ilk film olan Bütün Kapılar Kapalıydı filmini çekerek daha önceki filmlerinde görülmeyen bir konu ve sinematografiye yöneldi. Bunu Gün Ortasında Karanlık ve pek çok ödül alan Zıkkımın Kökü filmleri izledi. Yönetmenliğini üstlendiği son film Sinema Bir Mucizedir (2005) oldu ancak rahatsızlığı nedeniyle filmi tamamlayamayıp Tunç Başaran’a devretti.

Sinema sanatçısı Memduh Ün 16 Ekim 2015 tarihinde 11 Kasım 2014’ten beri tedavi gördüğü Bodrum da 95 yaşında hayatını kaybetti.[5]

Ödülleri

    1966 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Yönetmen Ödülü, Namusum için
    1969 Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi 3. Film Ödülü, İnsanlar Yaşadıkça
    3. Ankara Film Şenliği, 1990, İkinci Film, Bütün Kapılar Kapalıydı
    3. Ankara Film Şenliği, 1990, En İyi Kurgu Bütün Kapılar Kapalıydı
    27. Antalya Film Şenliği, 1990, Jüri Özel Ödülü
    35. Antalya Film Şenliği, 1998, Yaşam Boyu Onur Ödülü
    Türk Filmleri Yarışması, 1961, En İyi Yönetmen Kırık Çanaklar

Filmografisi
Oyuncu Olarak

    Sinema Bir Mucizedir - 2005
    Düş Gezginleri - 1992
    Gün Ortasında Karanlık - 1990
    Vazife Uğruna - 1986
    Garip-1986
    Kahreden Gençlik - 1985
    Dağınık Yatak - 1984
    Çarıklı Milyoner - 1983
    Yaşamak Seninle Güzel - 1982
    Gülsüm Ana - 1982
    Zübük - 1980
    Orta Direk Şaban
    Vah Başımıza Gelenler - 1979
    Köşe Kapmaca - 1979
    Bekçiler Kralı - 1979



    Derdim Dünyadan Büyük - 1978
    Cemil Dönüyor - 1977
    Yıkılmayan Adam - 1977
    Delicesine - 1976
    İki Arkadaş - 1976
    Feryat - 1972
    Umutsuzlar - 1971
    İnsanlar Yaşadıkça - 1969
    Canın Cehenneme - 1965
    Kırık Hayatlar - 1965
    İstanbul'un Kızları - 1964
    Ayşecik Yavru Melek - 1962
    Ölüm Perdesi - 1960
    Namus Uğruna - 1960
    Ölüm Peşimizde - 1960
    Ana Hasreti / Dertli Ana - 1958



    Yetim Ömer - 1957
    Zeynebin Aşkı / Güllü Fatma - 1957
    Ana Hasreti - 1956
    Günahkar Baba - 1955
    Öp Babanın Elini - 1955
    Yetim Yavrular - 1955
    Yaban Kız - 1954
    Uç Baba Torik - 1953
    Aşk Izdırabtır - 1953
    Onu Ben Öldürdüm - 1952
    Hayat Acıları / Gülnaz - 1951
    Karadeniz Postası - 1949
    Damga - 1948

Filmleri (Yönetmen)

    Sinema Bir Mucizedir / Büyülü Fener - 2005
    Yer Çekimli Aşklar - 1995
    Zıkkımın Kökü - 1992
    Bütün Kapılar Kapalıydı - 1990
    Gün Ortasında Karanlık - 1990
    Gönül Dostları - 1987
    Garip - 1986
    Postacı - 1984
    Gülsüm Ana - 1982
    Kaçak - 1982
    Kanlı Nigar - 1981
    Devlet Kuşu - 1980
    Cevriyem - 1978
    Bir Tanem - 1977
    Cellat - 1975
    Ağrı Dağı Efsanesi - 1975
    Kadınım - 1975
    Yaralı - 1973
    Gönülden Yaralılar - 1973
    Toprak Ana - 1973
    Murat İle Nazlı - 1972
    Para - 1972
    Sezercik Aslan Parçası - 1972
    Üç Arkadaş - 1971



    Kara Peçe - 1970
    Büyük Yemin - 1969
    İnsanlar Yaşadıkça - 1969
    İlk ve Son - 1968
    Vuruldum Bu Kıza - 1968
    Zilli Nazife - 1967
    Son Gece - 1967
    Aslan Yürekli Kabadayı - 1967
    Yaprak Dökümü - 1967
    Fakir Çocuklar - 1966
    Aslan Pençesi - 1966
    Altın Çocuk - 1966
    Vahşi Sevda - 1966
    Namusum İçin - 1965
    Yıldız Tepe - 1965
    Dağ Başını Duman Almış - 1964
    Öp Annemin Elini - 1964
    Ağaçlar Ayakta Ölür - 1964
    Halk Çocuğu - 1964
    Kanun Karşısında - 1964
    Kırk Küçük Anne - 1964
    Çapkın Kız - 1963
    Yavaş Gel Güzelim - 1963
    Bire On Vardı - 1963



    Kısmetin En Güzeli - 1962
    Üç Tekerlekli Bisiklet - 1962
    Akasyalar Açarken - 1962
    Belalı Torun - 1962
    Güneş Doğmasın - 1961
    Avare Mustafa - 1961
    Boş Yuva - 1961
    Mahallenin Sevgilisi - 1960
    Ölüm Peşimizde - 1960
    Ateşten Damla - 1960
    Ayşecik - 1960
    Bir Serseri - 1960
    Kırık Çanaklar - 1960
    Murada Ereceğiz - 1958
    Çoban Kızı - 1958
    Üç Arkadaş - 1958
    Ayşe'nin Çilesi - 1958
    Zeynebin Aşkı / Güllü Fatma - 1957
    Yetim Ömer - 1957
    Zeynep'ın İntikamı - 1956
    Piç / (:::) Dünya - 1956
    Ana Hasreti - 1956
    Düşman Aşıklar - 1955
    Öp Babanın Elini - 1955
    Yetim Yavrular - 1955

Kaynakça

    ^ a b c d e Seral Cumali, Eşim boşanmadan lafını ettirmedi ama 44 yıldır birbirimizi göremedik, Posta gazetesi Karnaval eki 08.09.2013
    ^ a b c d e f g Meltem İşler Sevindi, Memduh Ün ve Türk Sineması’ndaki Yeri, tsa.org sitesi 22.08.2014, Erişim tarihi:17.10.2015
    ^ a b c Kemal Hamamcıoğlu, Memduh Ün Sineması’nda Edebiyat Uyarlamaları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010
    ^ a b İlhan Süzgün, Memduh Ün, tsa.org sitesi Erişim tarihi:17.10.2015
    ^ Yaşar Anter, Memduh Ün’ü kaybettik, Hürriyet gazetesi, 16.10.2015